Profile Kampung Tudan, Ulu Kiulu Tuaran
PROFIL
KAMPUNG TUDAN KIULU TUARAN, SABAH
1. Pengenalan
Profil ringkas ini disediakan
untuk tujuan memberikan maklumat asas tentang penjelasan lanjut mengenai
beberapa perkara berkaitan dengan Kampung Tudan, Kiulu Tuaran.
2. Perihal Kampung
Asal usul nama
kampung Tudan adalah diambil daripada kedudukannya yang paling atas atau ulu
iaitu tudan atau tudanudan dalam
Bahasa Dusun. Suatu waktu dahulu Kampung Tudan lebih popular dikenali sebagai
Kampung Libodon. Nama ini masih digunakan lagi pada masa sekarang, terutamanya
dalam kalangan warga tua. Di bawah menunjukkan ringkasan maklumat mengenai
kampung Tudan:
Nama
: Kampung Tudan
Nama lain :
Kg. Libodon
Mukim
: Mukim
Ulu Kiulu
Daerah
:
Tuaran
Luas
: 20
km persegi* (anggaran)
Tapak perkampungan terletak dalam kawasan atas atau hulu
Sungai Tuaran. Sungai Libodon, Sungai Minipalud dan Sungai Dobon adalah antara
anak sungai yang mengalir melalui kampung ini.
Penduduk kampung ini juga telah meluaskan petempatan
dengan mendirikan rumah kediaman berhampiran dengan jalan raya utama Kota
Kinabalu – Tambunan, di Kilometer 52 iaitu berdekatan simpang masuk ke kampung
ini. Faktor pendorong utama perkara ini ialah kegiatan penanaman sayuran tanah
tinggi secara lebih intensif. Kini terdapat sebanyak 5 buah rumah kediaman di
kawasan baru ini.
Kedudukan kampung ini adalah lebih kurang:
32 KM dari Pekan
Tambunan
60 KM dari Bandar
Penampang
Antara kampung yang terdapat di sekitar kampung Tudan
ialah Kampung Baraba, Kampung Dondorung, Kampung Mondungus, Kampung Pantai,
Kampung Bambangan, Kampung Poring, Kampung Ormokon, Kampung Sungoi, Kampung
Tobobon, Kampung Tungou, dan Kampung Kimanuk serta Kampung Tolungan.
Di
negara Sabah, terdapat dua kampung yang sama nama dengan Kampung Tudan Kiulu
Tuaran iaitu Kampung Tudan Baru Keningau dan Kampung Tudan Ranau. Terdapat juga
Kampung Tudan, Miri di negara Sarawak.
3. Sistem Sirkulasi dan Aksesibiliti
Pada masa ini
Kampung Hutan Buloh boleh dihubungi dari jalan utama Kota Kinabalu - Tambunan. Persimpangan
jalan raya terletak di KM52. Amnya aksesibiliti ke kampung adalah memuaskan. Bermula
tahun 2012, sembilan puluh peratus (90 %)
daripada jalan adalah berturap
dan membentuk hieraki jalan yang baik menghubungkan kampung dengan Kampung
Poring dan Kampung Tobobon.
Kampung Tudan Kiulu juga dihubungkan dengan Kampung
Baraba dan Kampung Bambangan Ulu Kiulu oleh jalan raya tanah liat/merah.
Sungguhpun begitu, pada masa kini jalan perhubungan ini agak “tenat” sehingga
kenderaan pacuan 4 roda amat sukar melaluinya.
4 Gunatanah Semasa
Pada amnya kawasan kampung
merupakan kawasan pertanian pindah. Penduduk mengamalkan pertanian padi huma
dan tanaman kontan seperti jagung, pisang, ubi kayu, keladi dan
sebagainya. Namun, penduduk juga telah
mula menanam tanaman kekal seperti getah sejak kurang daripada 30 tahun dahulu
terutamanya bagi penduduk yang mempunyai tanah tradisi (tanah adat) yang
terletak di altitud yang lebih rendah (lebih ‘panas’ dari segi cuaca). Tanaman
buah-buahan seperti langsat, tarap,
durian, bundu, bambangan, pahu dan
sebagainya juga dikekalkan atau tidak ditebang apabila membuka kawasan
pertanian baru.
Kawasan
perkampungan juga sememangnya digunakan untuk rumah-rumah kediaman, sulap, serta kemudahan asas komuniti
seperti sekolah, gereja dan balai raya.
5. Keadaan Fizikal
Kampung Tudan Kiulu
Tuaran mempunyai bentuk muka bumi yang agak berbukit-bukau serta bebas dari
ancaman banjir. Kecerunan bukit bukau melebihi 10 darjah (anggaran). Terdapat beberapa anak sungai yang mengalir melalui
perkampungan contohnya Sungai Libodon, Sungai Tobobon, Sungai Malapi, Sungai
Minipalud dan Sungai Dobon. Kawasan pamah dan rata adalah agak terhad.
Sungguhpun berbukit bukau, namun mengikut pengalaman dan pemerhatian kejadian
tanah runtuh tidak atau sangat jarang berlaku walaupun kegiatan pertanian
pindah telah berlaku sejak turun-temurun.
6. Penduduk / Kegiatan Ekonomi
Komposisi penduduk adalah seratus
peratus (100 %) peribumi Dusun dengan kepercayaan Pagan serta agama Kristian
Katolik, SDA dan Islam.
Dianggarkan jumlah penduduk kampung Tudan ialah 500
orang.
6.1 Jumlah rumah adalah 33 buah, tidak termasuk sulap.
6.2 Jumlah bilangan isi rumah:
6.2.1 Lelaki
dan perempuan
:
6.2.2
Lelaki sahaja
:
6.2.3 Perempuan sahaja
:
6.3 Bilangan isi rumah mengikut umur:
|
Umur
|
Lelaki
|
Perempuan
|
|
18 tahun ke bawah
|
|
|
|
19 - 45
|
|
|
|
46 – 60
|
|
|
|
60 tahun ke atas
|
|
|
6.4
Pecahan gunatenaga penduduk Kampung Tudan:
A) Pekerja kerajaan :
B) Pekerja swasta :
C) Berniaga :
D) Bekerja sendiri :
E) Petani :
D) Lain-lain
:
Penanaman
Sayuran Tanah Tinggi
Aktiviti
penanaman dan penjualan sayuran tanah tinggi boleh dikatakan baru dalam
kalangan penduduk kampung ini. Ianya bermula pada awal tahun 90-an dan semakin
giat pada masa kini. Hasil tanaman
sayuran ini dijual di Poopuan, berdekatan simpang masuk ke kampung. Poopuan
merupakan gerai atau pondok perniagaan tepi jalan yang diusahakan sendiri oleh
penduduk kampung.
Mengikut pemerhatian, didapati bahawa kegiatan
sayuran tanah tinggi telah memberi pengaruh besar ke atas bentuk atau kegiatan
ekonomi penduduk kampung Tudan.
Di samping pekerjaan tetap seperti mana yang telah
disebutkan, penduduk kampung ini juga menjalankan kerja-kerja persendirian
seperti berniaga kecil-kecilan seperti kedai runcit sama ada berlesen ataupun
tidak.
Terdapat juga sebuah pusat menjual minyak petrol
dan diesel bersubsidi. Gas dapur dan beras nasional bersubsidi juga
kadang-kadang ada dibekalkan.
Selain itu, penduduk di kampung ini juga menambah
pendapatan dengan mengambil penumpang yang hendak ke bandar Penampang dan
Tambunan.
7. Aktiviti Ternakan
Kebanyakan penduduk
kampung menjalankan ternakan sara diri seperti memelihara ternakan ayam, itik,
kambing, biri-biri dan babi kampung. Namun, kini ternakan seperti kerbau,
biri-biri dan kambing nampaknya telah pupus.
8. Pelaburan
Kemungkinan majoriti penduduk mempunyai akaun bank terutama di ASN/B.
9. Aktiviti Pertanian
Sungguhpun aktiviti
pertanian tanaman sayuran tanah tinggi semakin maju, namun boleh dikatakan
bahawa ia masih di peringkat sara diri sahaja. Hasil pertanian termasuk tanaman
sayuran tanah tinggi ini dijual di gerai tepi jalan serta di tamu Donggongon
dan Tambunan. Namun, terdapat juga peraih (pemajak) yang memajak hasil tanaman
tersebut.
10. Pendidikan
Statistik
semasa taraf pendidikan anak-anak penduduk kampong adalah seperti berikut:
|
TAHAP PENDIDIKAN
|
BILANGAN
|
|
IPTA/IPTS
|
? orang
|
|
Sekolah Menengah dan Rendah
|
? orang
|
Umumnya
rata-rata penduduk warga tua kampung adalah celik huruf. Bilangan penduduk yang
buta huruf adalah sangat kecil ( ? %...pemerhatian.
Bilangan anak murid yang mendapat komputer atau laptop
1Malaysia adalah sangat sedikit (?%).
Peningkatan
jumlah anak-anak yang memasuki pusat pengajian tinggi tempatan dari setahun ke
setahun adalah menunjukkan bahawa kesedaran tentang ilmu pengetahuan adalah
tinggi di dalam masyarakat di kampung ini.
Faktor penghalang utama kepada keciciran dalam pendidikan
ialah ketiadaan sumber kewangan/ahli keluarga tidak mampu menanggung
perbelanjaan persekolahan anak atau adik-beradik.
11. Kesihatan
Hampir
keseluruhan penduduk kampung memperolehi sumber air bersih dari sumber air
graviti (air bukit) yang disambungkan melalui paip pvc dan paip poly ke rumah
masing-masing menggunakan kaedah tarikan graviti. Bekalan air ini dimasak
terlebih dahulu untuk memastikan ianya selamat untuk diminum.
Sistem
pembentungan adalah menggunakan tandas curah. Kemungkinan hanya 4 atau 5 buah
rumah kediaman yang mempunyai tandas di dalam rumah. Rekod semasa menunjukkan
masalah penyakit berjangkit seperti taun, kepialu dan demam denggi tidak
berlaku di kampung ini.
Pelupusan sampah / sisa-sisa domestik dilakukan secara sempurna samada secara
menanam ataupun membakar secara terkawal.
12. Sosial
Penduduk
kampung ini masih tebal dengan budaya asal lokal(budaya orang Dusun) dengan
mengamalkan nilai-nilai murni seperti amalan mogitaatabang atau bergotong-royong samada semasa majlis keramaian
atau kematian. Sungguhpun begitu, dapat diperhatikan bahawa amalan
mogitaatabang untuk kerja-kerja sukarela seperti membersihkan tanah perkuburan,
membaiki saluran paip graviti, kebersihan dan keselamatan kampung semakin
kurang dalam kalangan penduduk kampung ini.
Fahaman politik yang berbeza tidak menghalang penduduk
kampung memainkan peranan aktif dalam aktiviti kemasyarakatan.
Aktiviti-aktviti amal seperti mogitaatabang membersihkan
kawasan gereja dan tanah perkuburan biasanya dianjurkan oleh komuniti gereja
(badan gereja).
Aktiviti seni seperti magagung (memalu
gong) tidak wujud, maka ia sepatutnya diwujudkan di kampung ini agar
kesinambungan warisan seni ini tidak pupus ditelan zaman.
13. Agama / Kerohanian
Di
kampung ini terdapat sebuah gereja Katolik, dan surau yang disediakan oleh
sekolah SK Tudan Kiulu Tuaran. Penganut agama SDA biasanya menunaikan
sembahyang di Tambunan.
14. Kemudahan Awam dan Infrastruktur
Kedudukan kampung di kawasan di kawasan yang agak terpencil di kawasan ulu/hulu
Kiulu Tuaran mungkin telah menyebabkan kampung ini lambat mendapat bekalan atau
kemudahan asas dan infrastrukur. Sebelum tahun 1990-an, kemudahan asas yang
biasa diterima ialah ranting (jambatan
gantung) dan paip pvc untuk bekalan air graviti. Pembinaan jalan raya bermula
pada tahun 1992/1993 dan dinaiktaraf semula sehingga diaspal pada tahun
2011/2012.
Sebelum jalan perhubungan jalan raya ini wujud, anak-anak
murid yang bersekolah di SMK Tun Fuad Stephens Kiulu terpaksa berjalan kaki
sejauh 4 kilometer ke jalan raya utama Tambunan – Kota Kinabalu sebelum menaiki
bas ke Kota Kinabalu, Tamparuli dan ke Pekan Kiulu. Berjalan kaki dari kampung
Tudan menuju ke hilir menyusuri Sungai Tuaran juga agak lumrah suatu waktu
dahulu dalam kalangan anak-anak murid.
Bekalan
Elektrik
Kampung Tudan adalah antara penerima projek tenaga solar,
namun setelah hampir 20 tahun kemudahan tenaga solar ini semakin uzur bahkan
banyak yang telah tidak dapat digunakan lagi/tidak berfungsi.
Pada tahun 2011, kampung Tudan serta Kampung Baraba telah
diberi kemudahan tiang dan kabel elektrik. Menurut sumber, bekalan tenaga
elektrik bakal disalurkan dari Penampang. Kebanyakan penduduk telah menerima
pelawaan kontraktor elektrik (wiring) untuk
memasang sistem pendawaian rumah kediaman masing-masing. Namun, sungguhpun telah membayar
penuh (termasuk pemasangan meter) kemudahan meter elektrik belum diberikan, dan
begitu jugalah dengan bekalan tenaga elektrik.
15. Perkhidmatan yang ditawarkan
Tidak ada
perkhidmatan yang ditawarkan kecuali perkhidmatan kereta menuju ke kampung
jiran, dan bandar atau pekan berdekatan. Kebanyakan kenderaan ialah pacuan 4
roda terpakai.
16. Rumusan
Berdasarkan
kepada situasi semasa, adalah sangat perlu bagi peneraju atau badan JKK kampung
untuk merangka pelan perancangan jangka panjang dan jangka pendek untuk
memajukan kampung dengan pelbagai aktiviti termasuklah :
1. Membangunkan
kampung dengan industri satu kampung satu produk yang bakal dikenalpasti.
2. Mengembangkan
aktiviti ekonomi melalui pengwujudan koperasi kampung.
3. Mengembangkan aktiviti tanaman sayuran tanah tinggi
dengan bimbingan intensif serta insentif sewajarnya.
4. Mengenal pasti aktiviti ekonomi alternatif lain
seperti
a.
perusahaan cendawan (seperti yang diusahakan di kawasan Moyog)
b.
perusahaan kraftangan (berasaskan poring,
tulu, sumbiling, tuai dan sebagainya).
5. Mewujudkan aktiviti
kesenian seperti latihan tarian dan muzik tradisional
6. Mewujudkan aktiviti ekonomi pelancongan
(eko-pelancongan) berasaskan geofizikal dan cuaca sejuk (tanah tinggi) di
kampung ini.
7. Mengaktifkan dan mengembangkan aktiviti sosial seperti
amalan mogitaatabang,
8. Mewujudkan kemudahan sukan seperti gelanggang bola
sepak dan futsal serta indoor games seperti
badminton dan pingpong dengan menaiktaraf dewan serbaguna sedia ada.
9. Mempercepatkan
urusan meter elektrik dan seterusnya bekalan tenaga elektrik.
10. Melibatkan semua warga penduduk kampung dalam
perancangan pembangunan kampung termasuklah pemilihan wakil kampung.
Komitmen
dan penglibatan penduduk kampung yang sentiasa tinggi dalam setiap aktiviti
yang dirancangkan bakal merubah kedudukan kampung ini sesuai dengan matlamat
kerajaan melahirkan masyarakat yang maju dan berwawasan.
KETUA
KAMPUNG
En. Golunus Gaim Gibin
PENGERUSI JKK
TIMB. PENGERUSI
SETIAUSAHA
BENDAHARI
AHLI JAWATANKUASA
Tompinai,
1. Data yang tepat seperti jumlah penduduk, dan lain-lain
itu tidak sempat saya cari.
2. Siou atas kekurangan yang agak banyak dalam profil kampung
ini, kio.
3. Data dan maklumat yang lebih tepat dan lengkap mungkin
boleh diperolehi daripada badan JKK Kampung Tudan.
4. Terima kasih kerana memberi perhatian kepada kampung kami
khususnya yang berkaitan dengan bidang pertanian. Diharap perancangan yang
teliti itu dapat diimplementasi sebaiknya dan memberi kebaikan khasnya kepada
seluruh penduduk peribumi kampung Tudan.
O ya, yoku nopo ti
nga tulun kampung toomod di kampung Tudan. Nga miagal di nokosunud ku dika,
agayo ginawo ku monguhup (honggo-honggo torikot laa) loolobi po kahampit
kampung nantadon ku ti.
Toi FaceBook: Kiulu Highlanders Community
Kotoluadan.
(Profile kampung Tudan ini diminta oleh En. Lakeming Manggih, Pegawai Pertanian di Jabatan Pertanian Daerah Tuaran. Disebabkan kesuntukan masa, maka data dan maklumat yang sempat dikemukakan kepada beliau adalah kurang lengkap dan tidak/kurang tepat. Penyelidikan lebih terperinci diperlukan untuk mendapatkan data dan maklumat yang lebih tepat.) Kotoluadan.
No comments:
Post a Comment